We kennen het allemaal, dat staren naar een oud gebouw, helemaal onder de indruk van de pracht en praal, maar toch enigszins gefrustreerd omdat je geen nadere kennis hebt over de stijl van de architectuur. Dat probleem stopt nu! Onze gids tot architectuur voor de wereldreiziger verschaft jou de tools om klassiek Grieks en klassiek Romeins te onderscheiden van elkaar, maar ook, brutalisme van neofuturisme en ga zo maar door.
Bekijk de gids eens vóór je volgende reis om indruk te maken op je reisgenoten met al je nieuw gevonden kennis over architectuur.
Klassiek Grieks (circa 600 v. Chr. – 146 v. Chr.)
Het begon allemaal met de oude Grieken en Romeinen. De klassieke Griekse en de klassieke Romeinse architectuur worden gezien als de meest invloedrijke stijlen uit Europa, die de weg hebben geplaveid voor latere ontwerpen.
De oude Grieken hadden een zwak voor kalksteen en marmer. Hun ontwerpen kenmerkten zich door kolommen (pilaren) en kapitelen (top van de kolommen) die volgens vaste proporties werden gebouwd en die verwezen naar Dorische, Ionische en Korinthische bouwkunst (ontwerpstijlen). Deze drie ontwerpstijlen van de kapitelen − van respectievelijk simpele platte, tot gekrulde, tot acanthusbladeren − zijn precies de sleutel tot het onderscheid kunnen maken tussen de Griekse en Romeinse stijl.
Hier vind je het:
Tempel van Zeus; Olympus, Griekenland
Delphi; Phocis, Griekenland
Paestum Tempels; Paestum, Italië
Klassiek Romeins (circa 509 v. Chr.- 4e eeuw na Chr.)
De Romeinen waren echte steenbewerkers, ze bouwden van alles met steen. Hun aandacht ging vooral uit naar de koepels, gemaakt om de gebouwen te verstevigen en een nieuwe esthetische aanblik te geven, maar ook naar de bogen, waardoor er minder pilaren nodig waren. De Romeinen introduceerden twee nieuwe bouwordes: de wat eenvoudigere Toscaanse bouwstijl, en de composietstijl, waar de kapitelen getooid werden met een combinatie van bloemenaccenten en krullen.
Hier vind je het:
Maison Carrée; Nîmes, Frankrijk
Tempel van Baalbek; Baalbek, Libanon
Bibliotheek van Celsus; Efeze
Romaanse stijl (circa 1000-1140)
Godsdienst overheerste alle aspecten van de samenleving tijdens de middeleeuwen, toen het bouwen van kerken helemaal hip was. De romaanse architectuur was strikt en simpel. Het wordt vooral gekenmerkt door halfronde bogen, enorme dikke muren, pilaren, kruisgewelven (uniek gevormde plafonds), grote torens en opeenvolgende rijen van bogen, arcades genoemd, die doorgaans op looppaden te zien zijn.
Hier vind je het:
De Heilige Maria in het Kapitool; Keulen, Duitsland
Scheve Toren van Pisa; Pisa, Italië
Basiliek Sainte-Marie-Madeleine van Vézelay; Vézelay, Frankrijk
Gotiek (circa 1140-1520)
Godsdienst was ook alles wat de klok sloeg in de bloeiende gotische architectuur, die zich ontwikkelde tegen het eind van de middeleeuwen. Dit was terug te zien in de goddelijk fraaie, puntige bogen, indrukwekkende torenspitsen (op piramides gelijkende structuren bovenop de gebouwen) en uitgehouwen religieuze beelden.
Hier vind je het:
Kathedraal Notre-Dame van Reims; Reims, Frankrijk
Westminster Abbey, Londen, VK
Kathedraal van Burgos; Burgos, Spanje
Renaissance (circa 1425-1600)
Qua ontwerp kun je de renaissancestijl vooral herkennen aan de symmetrie, klassieke koepels en afgeronde bogen, die de gotische torenspitsen en puntige bogen uit de ‘donkere’ middeleeuwen vervingen.
Hier vind je het:
El Escorial; San Lorenzo de El Escorial, Spanje
Børsen; Kopenhagen, Denemarken
Hiëronymusklooster – Mosteiro dos Jerónimos; Lissabon, Portugal
Barok (circa 1600-1800)
Buitensporigheid en pronkzucht definiëren het tijdperk van de barok. Expressieve − en tot op zekere hoogte beeldhouwwerkachtige − vormen, met veel aandacht voor het intensiveren van de versiering en opsmuk zijn de norm.
Het creëerde een theatraal effect, met binnen- en buitenverlichting die door de zwaardere schaduwen het ontwerp accentueerden.
Hier vind je het:
Karlskirche; Wenen, Oostenrijk
Zacatecas Kathedraal; Zacatecas, Mexico,
Kasteel Pommersfelden; Pommersfelden, Duitsland
Rococo (circa 1720-1789)
Rococo, een intense, decoratieve Franse stijl ontstond als reactie op de esthetiek van de barok. Het was radicaler, negeerde de praal en strakheid van de barok, met groeiende speelsheid, lichtere kleuren, welvingen, asymmetrie en uitgebreide ontwerpen.
Hier vind je het:
Esterháza; Fertőd, Hongarije
Residentiemuseum; München, Duitsland
Kinsky Paleis; Praag, Tsjechië
Neoclassicistische architectuur (circa 1715-1820)
Weelderige en extravagante ontwerpen zagen de neoclassicistische architecten niet bepaald zitten. In plaats daarvan putten zij, net als hun renaissance-collega’s, inspiratie uit het klassieke tijdperk. Simplisme kwam terug en werd uitgebeeld als nette en elegante lijnen, grote gebouwen, enorme kolommen en perfecte proporties. Je begrijpt dat symmetrie heftig in de smaak valt!
Hier vind je het:
Museo Nacional Del Prado; Madrid, Spanje
Arc de Triomphe; Parijs, Frankrijk
Kathedraal van Vilnius; Vilnius, Litouwen
Art nouveau (circa 1885-1910)
Ahhhh … de belle époque! Dit was een tijd van optimisme, vrede en culturele innovaties, zoals de art nouveau.
De stijl is bekend vanwege de bloeiende decoratieve architectuur en kunstwerken. Het was de kroon op het werk bij het in ere herstellen van de romantiek in het ontwerpen, tegenover de massaproductie van simpele, pragmatische gebouwen. Het expressieve en kleurrijke, organisch geïnspireerde kunstenaarschap met veel ijzer en glas was een toonbeeld van creativiteit, waarbij de grenzen van de vormgeving flink werden verlegd.
Hier vind je het:
Alberta-straat; Riga, Letland
Bedö Ház; Boedapest, Hongarije
Majolikahaus; Wenen, Oostenrijk
Art deco (circa 1925-1940)
Art deco was bedoeld om een verstandig huwelijk te beklinken tussen kunst en functionaliteit. In dit tijdperk zagen architecten de massaproductie en industrialisering van functionele bouwelementen als canvassen of gelegenheden om verbetering aan te brengen. Materialen als roestvrij staal, chroom en glas werden gecombineerd met gedurfde kleuren, wat een harmonie teweegbracht in de productie van luxe en moderne ontwerpen.
Hier vind je het:
Le Grand Rex; Parijs, Frankrijk
Altino Arantes; São Paulo, Brazilië
South Beach; Miami, FL, VS
Lees meer: duik wat dieper in deze stijl met onze gids van art deco architectuur
Modernisme of internationale stijl (rond de jaren 1920 tot de jaren 1980)
Kubusachtige and cilindrische vormen, platte daken, beton, staal, grote ramen en asymmetrische vormen: al deze elementen horen bij het modernisme, een stijl die door velen wordt beschouwd als de meest belangrijke van de 20e eeuw, tenminste voor wat betreft de functie en de materialen.
De stijl wees allerlei opsmuk en versieringen af en ondersteunde de minimalistische filosofie binnen de architectuur, oftewel ‘hoe minder, hoe beter’. Kijk maar om je heen, je zult het overal zien.
Hier vind je het:
Nationaal Congres; Brasília, Brazilië
Villa Dirickx; Brussel, België
Fallingwater; Mill Run, VS
Brutalisme (rond de jaren 1950-1970)
Afwijzend, maar toch verleidelijk – welkom tot het brutalisme! Je herkent de stijl aan de enorme betonnen voorstellingen en de monolithische en rigide geometrische stijl. De term brutalisme komt van “béton brut”, wat verwijst naar rauw, “bruut” beton. Oorspronkelijk was het ontwikkeld voor overheidsprojecten, universiteiten, vrijetijds- en winkelcentra, die om de één of andere reden moesten worden gebouwd in zwaar, massief ogend materiaal, met grove en onafgewerkte oppervlakten, vreemde vormen, kleine ramen en rechte lijnen.
Hier vind je het:
Barbican Estate; Londen, VK
Western City Gate, Belgrado, Servië
Ponte Tower; Johannesburg, Zuid-Afrika
Structureel expressionisme of high-tech architectuur (de jaren 1980)
Wat gebeurt er als je technische apparatuur integreert in het esthetische ontwerp van een gebouw? Structureel expressionisme, ook bekend als high-tech architectuur.
De stijl gaf antwoord op het modernisme, dat als monotoon en heel standaard werd beschouwd. Je kunt de stijl herkennen als je naar het skelet van een gebouw kijkt en daarin de stalen en betonnen delen kunt zien aan zowel de binnenkant als aan de buitenkant van het bouwwerk.
Hier vind je het:
Centre Pompidou; Parijs, Frankrijk
City Hall; Londen, VK
Internationales Congress Centrum; Berlijn, Duitsland
Postmoderne architectuur (1945-heden)
Uitermate decoratief en gekenmerkt door organische of eclectische vormen, is het postmodernisme weer een andere stijl die kwam opzetten als reactie op – je raadt het al – het modernisme. Het postmodernisme pakte onder andere de rigide strakheid en het gebrek aan culturele context van het modernisme aan. Dit resulteerde in speelse ontwerpen vol kleur en symbolische vormen.
Hier vind je het:
The Gherkin; Londen, VK
Het Dansende Huis; Praag, Tsjechië
Messeturm; Frankfurt, Duitsland
Neofuturisme (de jaren 1960-heden)
Je vraagt je misschien af waar duurzaamheid een plek vindt bij het ontwerpen van gebouwen – vooral in deze tijd waarin steden razendsnel groeien en er steeds meer zorgen om het milieu bestaan. Zoek niet verder … de neofuturisten hebben al overal aan gedacht.
Neofuturisme beoogt een idealistische benadering van het leven in de toekomst, met fraaie esthetiek en charmante functionaliteit. Er worden nieuwe materialen gebruikt om te helpen de nieuwe ontwerpen realiseren, waarbij ecovriendelijke, duurzame oplossingen worden ingebouwd om de uitdagingen voor het milieu aan te pakken.
Het wordt beschouwd als de brug tussen ongezonde ontwerpen en bewuste oplossingen, om de bezorgdheid van de mens in en over de samenleving beter te laten zien.
Hier vind je het:
Heydar Aliyev Center; Bakoe, Azerbeidzjan
De Burj Khalifa; Dubai, Verenigde Arabische Emiraten
Pierresvives; Montpellier, Frankrijk
Deconstructivisme (1982-heden)
Onorthodox, chaotisch en gefragmenteerd – deconstructivisme wijst decoratie af, manipuleert de structurele aanblik en speelt graag met optisch onlogische ontwerpen. De nadruk ligt op de abstracte vorm van het gebouw en niet hoe het past in het plaatje van de omgeving.
In deconstructivisme is onregelmatigheid troef en symmetrie absoluut niet. Het resultaat is onvoorspelbaar en oogstrelend.
Hier vind je het:
Guggenheim Museum; Bilbao, Spanje
Royal Ontario Museum, Toronto, Canada
Joods Museum; Berlijn, Duitsland
Zoek je naar nog meer streling voor het oog?
- Ontdek verlaten gebouwen rond de wereld
- Bewonder deze monumentale Europese attracties
